ಜೋಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ ಎಂಬ ನೆಲದ ನಂಟಿನ ದೇವರು

ನಮ್ಮ ಜನಪದರ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೂ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೂ ಸದಾ ಒಂದು ತಿಕ್ಕಾಟ ಇದ್ದೇ ಇದೆ. ಅಥವಾ ಜನಪದದ ಎಲ್ಲಾ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೂ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಾರಣ ಹುಡುಕುವ, ಕೊಡುವ ಪರಿಪಾಠ ವಿದ್ಯಾವಂತರೆನಿಸಿಕೊಂಡವರೆಲ್ಲರಲ್ಲೂ ಇದೆ. ನಾನೀಗ ಮಾತಾಡಹೊರಟಿರುವುದು ಜನಪದ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನದ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗ್ಗೆಯಾಗಲೀ, ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ಬಗ್ಗೆಯಾಗಲೀ ಅಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಜೀವನ ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿರುವ, ನೆಲದ ಜೊತೆ ನಂಟು ಹೊಂದಿರುವ ಜನಪದರ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ಜೋಕುಮಾರ ಸ್ವಾಮಿಯ (ಜೋಕಪ್ಪನ) ಬಗ್ಗೆ.

ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಗಣಪತಿ ಸತ್ತು (ಗಣಪತಿ ಹಬ್ಬದ ಮೂರನೇ ದಿನ ಗಣಪತಿ ಸಾಯುವದು ಅನ್ನೋದು ನಂಬಿಕೆ) ಮಾರನೇ ದಿನ ಕಿವುಡ ಕ್ಯಾತಪ್ಪ ಹುಟ್ಟಿ ಅಂದೇ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಮಾರನೇ ದಿನ ಹುಟ್ಟುವುದೇ ಜೋಕಪ್ಪ ಅಂದರೆ ಜೋಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ. ಜೋಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ ಹುಟ್ಟಿದ ದಿನದಿಂದ ಅಳಲು ಎನ್ನುವ ವಾಡಿಕೆಯೂ ಇದೆ. ಹೀಗೆ ಹುಟ್ಟಿದ ಜೋಕುಮಾರ ಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತು ಮನೆಮನೆಗೆ ಬರುವ ತಂಡದವರು ಆತನ ವರ್ಣನೆಯ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಹಾಡುತ್ತಾ ದವಸ-ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು, ಜೋಕಪ್ಪನ ಬಾಯಿಗೆ ಬೆಣ್ಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದು ಮುನ್ನಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇವಿಷ್ಟೂ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ನನಗೆ ಅಚ್ಚರಿಯ ಸಂಗತಿಗಳು. ‘ಇವತ್ತು ನಿನಗೆ ಬೆಣ್ಣಿ ಇಲ್ಲ; ಒಣ್ಯಾಗ ಜೋಕಪ್ಪ ಬರತಾನ’ ಎನ್ನುವ ನನ್ನವ್ವನ ಮಾತುಗಳು ಜೋಕಪ್ಪ ಬರಿ ದೇವರಲ್ಲ ಮನೆಯ ಮಗ ಎನ್ನುವ ಜನಪದರ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು, ಆಪ್ಯಾಯತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಹೀಗೆ ಏಳು ದಿನ ಬದುಕುವ ಜೋಕಪ್ಪ ಏಳನೇ ದಿನ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ. ಅಂದೇ ಅಳಲು-ಅಂಬಲಿ ಎಂಬ ವಿಶಿಷ್ಟ ಆಚರಣೆ ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ರೊಟ್ಟಿ-ಬುತ್ತಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಹೊಲಗಳಿಗೆ ಹೊಗಿ ಭೂತಾಯಿಯ ಪೂಜೆ ಮಾಡಿ ಮನೆಮಂದಿಯೆಲ್ಲಾ ಸೇರಿ ಉಂಡುಬರುವುದು ಸಂಪ್ರದಾಯ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಈ ಅಳಲಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸಬಟ್ಟೆ ಉಡುವಂತಿಲ್ಲ, ಒಡವೆ-ವಾಹನ ಖರೀದಿಸುವಂತಿಲ್ಲ, ಶುಭಕಾರ್ಯ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಜನಪದರ ಸ್ವಯಂಘೋಷಿತ ಸಂವಿಧಾನ. ಈ ನಂಬಿಕೆಯೇ ಈ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಣೆ.

ಇಂತಹ ಅಳಲಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸಬಟ್ಟೆ ಖರೀದಿಸಿ ತಂದಂಥ ನನಗೆ ನನ್ನಕ್ಕ ‘ಅಳಲಿನ್ಯಾಗ ಹೊಸಬಟ್ಟಿ ತರಬಾರದೋ’ ಅಂದಳು. ‘ಅಳಲು ಅಂತ ಉಣ್ಣಾದು ಬಿಟ್ಟೀರೇನು?’ ನನ್ನ ಮಾಮೂಲಿ ಉತ್ತರ. ಪುಸ್ತಕದ ಓದಿನ ಗುಂಗಿನ ನನ್ನಂಥ ಅರ್ಧಬೆಂದ ಮೊಟ್ಟೆಗಳು (ಹಾಫ್ ಬಾಯಿಲ್ಡ್ ಎಗ್ಸ್) ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವ ರೀತಿ ಇದು. ನನ್ನ ಮಾತಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ ನನ್ನ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಅಕ್ಕ: “ನಿಮ್ ಪುಸ್ತಕ ಏನ್ ಹೇಳುತ್ತೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲಪ್ಪ, ಆದ್ರ ನಂಬಿಕೆ ಏನಂದ್ರ ಜೋಕಪ್ಪ (ಜೋಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ) ಭೂತಾಯಿಯ ಮಗ. ಜೋಕಪ್ಪ ಸತ್ತಮೇಲೆ ಮಗನನ್ನ ಕಳಕೊಂಡ ತಾಯಿ ಆ ದುಃಖದಾಗ ಇರತಾಳ. ಭೂತಾಯಿ ಅಂದ್ರ ನಮಗೆಲ್ಲಾ ತಾಯಿ ಅಲ್ಲೇನು? ನಮ್ಮವ್ವ ದುಃಖದಾಗ ಇದ್ರ ಅದು ನಮಗೆಲ್ಲಾ ದುಃಖ ಅಲ್ಲೇನು? ಮತ್ತ ನಮ್ಮವ್ವ ದುಃಖದಾಗ ಇದ್ದಾಗ ನಾವು ಹೊಸಬಟ್ಟಿ ಹಾಕೋದು, ಬಂಗಾರ ಹಾಕೊಳೋದು, ಮನಿಯಾಗ ಶುಭಕಾರ್ಯ ಮಾಡೋದು ಅಂದ್ರ ಏನ್ ಚೆಂದ ಹೇಳು. ಅಷ್ಟ ಅಲ್ಲ ಮಗನನ್ನ ಕಳಕೊಂಡ ತಾಯಿಯ ಬಾಯಿ ವಿಷ ಆಗಿರತಾದಲ್ಲ ಅದಕ್ಕಾ ಮಜ್ಜಿಗಿ, ಮೊಸರು ತಗೊಂಡು ಹೊಲಕ್ಕ ಹೋಗಿ ಭೂತಾಯಿಯ ವಿಷದ ಬಾಯಿ ತೊಳದು ಶಾಂತಿ ಮಾಡಿ ಬರತೀವಲ್ಲ ಅದನ್ನ ಅಳಲು-ಅಂಬ್ಲಿ ಹಬ್ಬ ಅಂತ ಕರೆಯೋದು.”

ಇಷ್ಟು ಹೊತ್ತಿಗೆ ನನ್ನೊಳಗೆ ಹೊಸ ವಿಷಯ ತಿಳಿದುಕೊಂಡ ಧನ್ಯತೆ ಆವರಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ನನ್ನಕ್ಕಂದಿರ ಮುಖದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಅದೇ ವಿನಯತೆ ನನ್ನನ್ನು ಅಣಕಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ‘ಓದು ಒಕ್ಕಾಲು; ಬುದ್ಧಿ ಮುಕ್ಕಾಲು’ ಅಂತ ಹೇಳೋದು ಇದಕ್ಕೆ ಇರಬೇಕು. ತರ್ಕಕ್ಕೊಳಪಡಿಸದೆ ಏನನ್ನೂ ಒಪ್ಪಬೇಡಿ ಎಂದು ನಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದ ಓದು ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟರೆ, ಮಾನವೀಯತೆಯ ಸೆಲೆ ತರ್ಕಕ್ಕಿಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಎಂದು ಜನಪದರ ಬದುಕು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಜೋಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ ಎಂಬ ನೆಲದ ನಂಟಿನ ದೇವರ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಂಡ ಖುಷಿ, ಅದನ್ನೆಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿಸಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲ ನನ್ನನ್ನು ಈ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರೇಪಿದವು. ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಇಂಥ ಮಾನವೀಯ ಸಂದೇಶಗಳು ತಲುಪಬೇಕು. ಅದಕ್ಕೇ ಅಲ್ವೇ ಜನಪದರು ಹೇಳೋದು:

“ಬೀದಿ ಮಕ್ಕಳು ಬೆಳೆದೋ

ಕ್ವಾಣಿ ಮಕ್ಕಳು ಕೊಳೆತೋ”